Sprawiedliwość musi zostać wymierzona

To była majowa, piątkowa noc w 2017 roku. Popi Qwabe oraz Bongeka Phungula, podobnie jak wiele innych 20-latek, spędzały ją poza domem. Przyjaciółki poznały się podczas studiów aktorskich w Durbanie, w prowincji KwaZulu-Natal. Obie były utalentowanymi młodymi kobietami, podążającymi za swymi marzeniami o wielkiej, aktorskiej karierze.

Tego wieczora wezwały taksówkę, wsiadły do samochodu i od tej chwili nie było już z nimi kontaktu.

Po gorączkowych poszukiwaniach w szpitalach i na posterunkach policji kuzyn Bongeki, Mdu, i siostra Popi, Thembelihle, odkryli dramatyczną prawdę. Popi i Bongeka zostały zastrzelone, a ich ciała porzucono na poboczu drogi. Prawdopodobnie zostały również zgwałcone.

Według ich rodzin, policja nie przeprowadziła odpowiedniego śledztwa w sprawie tych morderstw. Znaleziono taksówkę, w której były ślady krwi oraz rzeczy należące do zabitych kobiet, próbki krwi zostały wzięte do badań, jednak nigdy nie ujawniono ich wyników. Bliscy twierdzą, że policja nie sprawdziła odcisków palców, a próby namierzenia telefonów należących do obu kobiet nigdy nie zostały podjęte.

W sprawie zatrzymano dwóch taksówkarzy. Posiadali oni część rzeczy należących do kobiet, m.in. telefon komórkowy i szminkę, które, jak przekonywali, znaleźli w taksówce. Jednak policja zwolniła mężczyzn, powołując się na brak dowodów, a sprawa została wycofana do czasu przeprowadzenia kolejnego postępowania.

W ciągu trzech lat od morderstwa nie przeprowadzono rzetelnego śledztwa.

Szerszy kontekst sprawy Popi i Bongeki

12 maja 2017 roku 24-letnia Popi Qwabe i 28-letnia Bongeka Phungula padły ofiarą brutalnego ataku ze względu na płeć. Prawdopodobnie obie zostały najpierw zgwałcone, a następnie zamordowane po tym, jak wsiadły do taksówki udającej się w kierunku Maponya Mall w Johannesburgu w RPA. Były przyjaciółkami i mieszkały razem, Bongeka wychowywała syna. Przeprowadziły się do Johannesburga, aby tam kontynuować karierę aktorską i muzyczną. Popi znaleziono postrzeloną przy drodze. Została przewieziona do szpitala, jednak zmarła tego samego dnia. Ciało Bongeki, które również nosiło ślady postrzałów, zostało znalezione na wysypisku śmieci.

W związku z morderstwami zatrzymano dwóch mężczyzn. Sędzia jednak zwolnił podejrzanych za kaucją, twierdząc, że nie ma wystarczających dowodów, aby ich aresztować. Rodziny obu kobiet twierdzą jednak, że dowody były bardziej niż wystarczające, by kontynuować śledztwo. Według nich nie zastosowano odpowiednich procedur prawnych z powodu korupcji na szczeblu dochodzeniowym, a także dlatego, że w RPA nie traktuje się poważnie przypadków przemocy ze względu na płeć.

Ta sprawa jest symbolem utrwalonej przemocy na tle płci oraz zabójstw kobiet w RPA, które nie są odpowiednio ścigane i badane.

Amnesty International już od dawna zwraca uwagę na przemoc ze względu na płeć w RPA. Szczególnie na brak skutecznego wdrażania przez rząd przepisów, zasad i zobowiązań w zakresie praw człowieka, które pomogłyby zapobiegać tego rodzaju przemocy oraz bronić praw kobiet i dziewcząt. W ciągu ostatnich 2 lat Amnesty International w RPA opublikowała 8 oświadczeń dotyczących przemocy ze względu na płeć, przeprowadziła 26 wywiadów medialnych na ten temat lub takich, w których temat przemocy ze względu na płeć jest poruszany w ramach szerszej dyskusji o prawach człowieka w RPA. Prowadziliśmy również akcje solidarnościowe w sprawie przemocy ze względu na płeć zarówno podczas Globalnego Zgromadzenia Amnesty International, jak i zgromadzenia osób wspierających organizację w 2019 roku. Ponadto często nagłaśniamy ten temat w mediach społecznościowych (Twitter, Facebook, Instagram) i stworzyliśmy wideo wzywające rząd do poprawy funkcjonowania służb zajmujących się tym problemem. Tworzymy też kampanie dotyczące przemocy ze względu na płeć. 13 maja 2020 r. w przemówieniu do narodu Prezydent Cyril Ramaphosa stwierdził, że „mężczyźni wypowiedzieli wojnę kobietom w RPA”. Dodał, że „incydenty przemocy na tle płci nadal prześladują nasz kraj”. W 2019 r. prezydent Cyril Ramaphosa uznał tego typu przemoc za przejaw kryzysu całego narodu RPA. Według raportu rządowego, w RPA średnio co 3 godziny kobieta jest mordowana, a wiele z nich przed śmiercią jest napadanych i gwałconych. To jest okrucieństwo, epidemia, która pochłonęła i nadal zagraża życiu tak wielu mieszkanek Afryki Południowej. Na specjalnym wspólnym posiedzeniu Parlamentu we wrześniu 2019 roku Prezydent Ramaphosa powiedział, że każdego dnia w RPA policja otrzymuje ponad 100 zgłoszeń przypadków gwałtu.

W trakcie tego posiedzenia prezydent Ramaphosa opisał Republikę Południowej Afryki jako jedno z najbardziej niebezpiecznych miejsc na świecie dla kobiet „z poziomem przemocy porównywalnym z krajami będącymi w stanie wojny” oraz stwierdził, że „kobiety i dzieci tego kraju żyją w stanie oblężenia”.

Domagaj się sprawiedliwości dla Popi i Bongeki.